Kolejna grupa objawów psychogennych będąca wskazaniem do podjęcia psychoterapii medycznej to dolegliwości  ujawniające się w przebiegu zaburzeń somatyzacyjnych, konwersyjnych i dysocjacyjnych.

Należy zwrócić jednak uwagę, że pomimo tego, że takowe objawy są szczególnie dokuczliwe i przykre dla pacjentów zdecydowanie mniej oczywista dla samego jako wskazanie do podjęcia leczenia psychoterapeutycznego.

Ich główną cechą jest bowiem to, że przebiegają one pod postacią objawów przypominających  czy często wręcz identycznych do tych, które są charakterystyczne dla różnych chorób somatycznych. Różnica jest jednak zasadnicza bowiem nie mają one bowiem etiologii fizykalnej (czyli związanej z rzeczywistym uszkodzeniem jakiś narządów) – ich źródłem są problemy psychiczne. Ich nieswoistość sprawia, że przeprowadzenie pełnej diagnozy wymaga wykluczenia najpierw czynników somatycznych, a potem określenie co jest powodem ich ujawnienia się akurat w tym okresie życia.

Wydaje się, że pacjenci z dużym trudem przyjmują, że objawy które uważali do tej pory za przejaw rzeczywistej choroby somatycznej mają źródło w ich psychice – dopiero jednak zrozumienie i przyjęcie tego do widomości pozwala na rozpoczęcie realnie skutecznego leczenia. Alternatywą jest niestety niejednokrotnie wieloletnie bezskuteczne leczenie tych pacjentów traktowanych często jako osoby histeryczne i hipochondryczne.

Często dopiero po wielu miesiącach czy nawet latach doświadczania tych dolegliwości lub też bezowocnego leczenia u lekarzy innych specjalności pacjenci decydują się na podjęcie efektywnego leczenia psychoterapeutycznego zaburzeń somatyzacyjnych czy konwersyjnych.

Opiszemy teraz na jakie stany somatyczne powinniście Państwo zwracać uwagę rozważając ewentualne  podjęcie psychoterapii.

• Objawy żołądkowo-jelitowe

Zdecydowanie najczęstsze spośród objawów somatycznych, niejednokrotnie bardzo dotkliwe i utrudniające życie, należą do nich bóle brzucha o różnym nasileniu czasami z towarzyszącymi im biegunkami, biegunki lub uczucie parcia na stolec bez biegunki, nudności, wymioty, uczucie pieczenia, odbijania się i niesmaku w ustach, uczucie uścisku w gardle (tzw. kula w gardle), niemożność zjedzenia czegokolwiek,  rzadziej zaparcia, wzdęcia, uczucie nadmiernej pełności

• Objawy sercowo-płucne

Nieco mniej częste, ale doświadczane przez pacjenta jako skrajnie zagrażające i niosące duży dyskomfort, należą do nich uczucie ucisku i bólu w klatce piersiowej (przypominające zawał), uczucie duszności, zatykania, braku powietrza, ucisku krtani, rzadziej kaszel, uczucie podrażnienia gardła

• Bóle głowy i mięśni

Bardzo częste, zwłaszcza bóle głowy o różnej intensywności (opisywane jako napięciowe bóle głowy) z towarzyszącym im pulsowaniem i uczuciem ucisku głowy; rzadziej bóle karku, mięśni rąk i nóg, czasami bóle o nietypowej lub zmiennej lokalizacji. Ważnym czynnikiem jest uporczywość, ale też umiarkowane nasilenie dolegliwości bólowych, brak współistniejących innych dolegliwości typowych dla danych schorzeń somatycznych, brak potwierdzenia fizycznego uszkodzenia narządów w badaniach obrazowych i laboratoryjnych   

• Dolegliwości zbliżone do schorzeń neurologicznych (konwersyjne)

Bardzo często zawroty głowy (czasami z nudnościami oraz problemami z utrzymaniem równowagi); bardzo często piski lub szumy w uszach; stosunkowo często uczucie drętwienia czy cierpnięcia  rąk lub nóg lub też osłabienia siły mięśniowej rąk czy nóg; rzadziej poczucie całkowitej utraty władzy mięśniowej w nogach lub rękach (np. skurcz pisarski ), osłabnięcia bądź utraty wzroku czy słuchu

• Dolegliwości skórne

Bardzo często uczucie świądu bądź pieczenia skóry; często uczucie nadmiernego zaczerwienia się skóry, nadmiernego pocenia się, nadmiernej wilgotności lub suchości skóry; rzadziej uczucie łuszczenia się skóry, przebarwiania się skóry, wypadania włosów, brwi lub rzęs

• Dolegliwości układu moczowo-płciowego

Bardzo często uczucie częstego oddawania moczu, ciągłego parcia na mocz albo niemożności oddania moczu; czasami uczucie bólu podczas stosunku płciowego, braku czucia w obrębie narządów płciowych, niepełnej erekcji (bez potwierdzenia seksuologicznego); rzadziej uczucie świądu lub bólu narządów płciowych

• Objawy dysocjacyjne

Objawy o podobnym pochodzeniu, ale nieco innym charakterze, skargi na uczucie niebycia sobą (depersonalizacji), poczucie obcości otaczającego świata (derealizacji) często przeżywane  przez pacjentów jako coś skrajnie niepokojącego i zagrażającego, rzadziej epizody częściowej utraty świadomości (własnego ja, pamięci biograficznej) połączone z zaskakującymi zachowaniami pacjenta (amnezja i fuga dysocjacyjna)

Należy pamiętać, że dolegliwości somatyzacyjne i konwersyjne zazwyczaj współistnieją z objawami stricte emocjonalnymi – lękiem, drażliwością, smutkiem czy męczliwością.

W ocenie jednak pacjenta to one same a nie współistniejące stany emocjonalne są głównym źródłem cierpienia i jako takie stanowią powód do szukania pomocy medycznej. Nieprzyjemne stany emocjonalne są bowiem przeżywane jedynie jako efekt tego co dzieje się z kimś kto doświadcza przykrych objawów somatyzacyjnych i konwersyjnych, nie są zazwyczaj traktowane jako integralna część  zaburzenia. Sprzyja temu stosowane czasami jeszcze nazewnictwo medyczne stwarzające odczucie jakoby niektóre z zaburzeń somatyzacyjnych czy konwersyjnych były samodzielnymi jednostki medycznymi (np. nerwica serca czy żołądka, czynnościowe zaburzenie układu pokarmowego).

W rzeczywistości w żadnej z tych sytuacji nie można mówić o etiologii fizykalnej a co najwyżej o pewnych zmianach fizykalnych zachodzących pod wpływem wieloletniego występowania objawów .

W takiej sytuacji nie podjęcie leczenia psychiatrycznego a zwłaszcza psychoterapeutycznego zawsze będzie prowadzić do przewlekania się choroby i postępującej inwalidyzacji osób nią dotkniętych.