Określenie wskazań do podjęcia psychoterapii oraz określenie jaka ma być jej formuła – krótkoterminowa (stricte objawowa), średnioterminowa (skoncentrowana na problemie) czy też długoterminowa (wglądowa, modyfikująca struktury osobowości) determinuje dalsze postępowanie lecznicze.

Różne formy psychoterapii są najważniejszą i najbardziej efektywną klinicznie opcją leczenia większości zaburzeń psychogennych i psychosomatycznych, problemów osobowościowych oraz złożonych dysfunkcji behawioralnych.

Musimy pamiętać, że psychoterapia nie jest jedyną metodą ich leczenia w arsenale oddziaływań dostępnym psychiatrom i psychologom. Do innych niż psychoterapeutyczne metod oddziaływań leczniczych zaliczyć należy farmakoterapię, wspierające oddziaływania psychologiczne, interwencję kryzysową, treningi umiejętności społecznych, techniki relaksacyjne i cały szereg innych metod.  

Trudnością wydaje się pewna niejednoznaczność co do wskazań klinicznych do podjęcia którejś z nich – nie mamy niestety tu jednoznacznego algorytmu postępowania. Pamiętajmy, że wystąpienie jakiegoś objawu (np. lęku, smutku, kołatania serca, trudności relacyjnych) nie zawsze determinuje postawienie rozpoznania konkretnego zespołu klinicznego.

Kluczowa więc jest tu wnikliwa diagnoza pozwalająca na wybór optymalnej metody leczenia – w pełni zindywidualizowana, dostosowana zarówno do postawionego rozpoznania klinicznego jak i oczekiwań i potrzeb samego pacjenta.

Dlaczego jest to aż takie ważne ?   

Otóż, z jednej strony bowiem nie każdy symptom identyfikowany jako depresyjny czy lękowy musi oznaczać automatyczne wskazanie do podjęcia psychoterapii (zarówno długoterminowej jak krótkoterminowej), z drugiej zaś jest wiele sytuacji w których brak tych symptomów nie idzie w parze z pełnym zdrowiem psychicznym pacjenta. W naszej ocenie jest bowiem wiele wskazań (skarg somatyzacyjnych, dysfunkcji behawioralnych, problemów relacyjnych, egzystencjalnych) innych niż typowe (czyli lękowe i depresyjne) jednoznacznie wymagających podjęcia psychoterapii.

Dlatego też zdecydowaliśmy się więc na formułę opisu wskazań do psychoterapii inną niż standardowa – mniej skoncentrowaną na opisach poszczególnych zespołów klinicznych, bardziej zaś odnoszącą się problemów zgłaszanych zazwyczaj przez się osoby szukające pomocy psychoterapeuty.

Oznacza to, że raczej będziemy mówić jakie rodzaju skargi objawowe, prezentowane trudności emocjonalne, długoterminowe problemy osobowościowe, dysfunkcje behawioralne, trudności relacyjne, zgłaszane problemy życiowe czy też wreszcie choroby psychosomatyczne powinny być rozważone jako wskazanie do podjęcia psychoterapii medycznej.

Określimy również co jest wskazaniem do podjęcia każdej z bazowych opcji psychoterapii: krótkoterminowej psychoterapii objawowej (zazwyczaj realizowanej w modelu poznawczo-behawioralnym), średnioterminowej psychoterapii skoncentrowanej na rozwiązaniu problemu (zazwyczaj realizowanej w modelu integratywnym, poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym), długoterminowej psychoterapii wglądowej (realizowanej w modelu psychodynamicznym lub psychoanalitycznym). Opiszemy również jakie są wskazania do psychoterapii u dzieci, młodzieży oraz par i małżeństw

Będziemy starali się opisać problemy z którymi mogą państwo się mierzyć nie wiedząc o tym, że ich źródłem mogą być dysfunkcje psychologiczne a nie stricte somatyczne (np. dolegliwości somatyzacyjne, zaburzenia psychosomatyczne) a które są wskazaniem do podjęcia psychoterapii.

Należy oczywiście pamiętać, że dokonany przez nas podział dysfunkcji ma charakter pomocniczy – bardzo często zgłaszane są skargi mogące odpowiadać kilku wyżej wymienionym obszarom problemowym, staraliśmy się jednak pokazać jak bardzo zróżnicowane są problemy, z którymi pacjenci mogą zgłaszać się aby podjąć  leczenie psychoterapeutyczne.

Należy również pamiętać, że dokonany przez nas podział dysfunkcji nie jest bezpośrednio skorelowany z opisywanymi w kwalifikacjach medycznych opisami zespołów chorób i zaburzeń psychicznych. Opisując poszczególne zespoły dysfunkcji będziemy się oczywiście starali się określić z jakim zaburzeniem mogłoby być one związane, należy pamiętać jednak, że nie zawsze jest możliwym postawienie jednoznacznego rozpoznania klinicznego.

Będziemy się starli określić w jakim stopniu w poszczególnych sytuacjach psychoterapia miałaby być: bazową (dominującą) metodą leczenia, jednym z elementów zintegrowanego programu leczenia (realizowanego w ramach całościowych programów leczenia) lub też jedynie wspierającą opcją postępowania terapeutycznego.

W kolejnych artykułach będą Państwo mogli się dowiedzieć o tym:

• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z doświadczeniem określonych stanów afektywnych i emocji ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem skarg somatyzacyjnych i konwersyjnych ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem zaburzeń aktywności popędowych ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem określonych dysfunkcji behawioralnych w obszarze relacji ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem określonych dysfunkcji behawioralnych w zakresie ról społecznych ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem zaburzeń osobowości ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z doświadczeniem wydarzenia traumatycznego o znacznym nasileniu ?  
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem określonych skarg egzystencjalnych ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem specyficznych problemów emocjonalnych u seniorów ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem problemów rozwojowych i zaburzeń psychogennych u młodzieży ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej związane z wystąpieniem problemów relacyjnych par i małżeństw ?
• Jakie są wskazania kliniczne do podjęcia psychoterapii medycznej wynikające z współistnienia zaburzeń psychosomatycznych ?

Reasumując.

W naszej ocenie psychoterapia medyczna realizowana w różnych paradygmatach przy użyciu różnych technik terapeutycznych jest kluczowym elementem procesu leczenia  wszystkich de facto schorzeń psychogennych, bardzo wielu chorób psychosomatycznych oraz szeregu dysfunkcji behawioralnych i rozwojowych.