Farmakoterapia psychiatryczna w przebiegu psychoterapii

Psychoterapia medyczna (realizowana zarówno w paradygmacie psychodynamicznym, poznawczo-behawioralnym jak i integratywnym) jest podstawową metodą leczenia większości zaburzeń psychogennych. Zazwyczaj prowadzona jest ona w formule monoterapii czyli jest ona jedyną metodą leczenia stosowaną w tym momencie u pacjenta. 

Czy oznacza to jednak, iż w trakcie psychoterapii nie mogą być stosowane inne oddziaływania lecznicze ?

Odpowiedź nie jest oczywista.

Założeniem podstawowym jest zasada nie uczestniczenia w kilku procesach terapeutycznych jednocześnie, np. w psychoterapii indywidulanej poznawczo-behawioralnej i psychoterapii psychodynamicznej naraz czy też w psychoterapii indywidulanej i w psychoterapii grupowej. Nie jest wskazanym również łączenie psychoterapii z innymi oddziaływaniami psychologicznymi, np. z psychologiczną interwencją kryzysową.

Pytanie – co z farmakoterapią, czy będąc w psychoterapii możemy jednocześnie przyjmować leki psychiatryczne ?

Tak, ale pod pewnymi warunkami i tylko w jednoznacznie zdefiniowanych sytuacjach klinicznych i terapeutycznych.

Pierwszym wskazaniem do wprowadzenia farmakoterapii psychiatrycznej jest sytuacja, w której pacjent uczestniczący w psychoterapii doświadcza znaczącego pogorszenia samopoczucia. Pamiętajmy jednak, iż nasilenie określonych stanów emocjonalnych (np. smutku czy rozdrażnienia) może być związane przebiegiem samego procesu psychoterapeutycznego. Nie zawsze jest to wskazaniem do wdrożenia farmakoterapii bowiem doświadczanie różnych emocji jest samo w sobie niezbędnym elementem każdej terapii. Ważną jest dokładna ocena kliniczna – na jakie konkretnie objawy skarży się pacjent i jaka jest ich skala intensywności

To o tyle istotne, iż wiemy że przy bardzo znaczącym nasileniu przykrych emocji zdolność do przyjmowania i reflektowania interwencji psychoterapeutycznych istotnie spada. Oznacza to, że maleje wówczas efektywność samego procesu psychoterapeutycznego. Włączenie leków redukujących intensywność objawów jest w takowej sytuacji bardzo pomocne. 

Celem prowadzonego leczenia farmakologicznego jest wówczas uzyskanie poprawy samopoczucia pacjenta oraz zmniejszenia odczuwanego przezeń cierpienia. Staramy się doprowadzić do dezintensyfikacji odczuwanego przez pacjenta napięcia emocjonalnego, drażliwości i lęku oraz poprawy nastroju.

Należy jednak pamiętać, że interwencje lekowe zawsze muszą być weryfikowane w kontekście ich dalszej zasadności. Nie jest bowiem naszym celem oparcie procesu zdrowienia pacjenta tylko na interwencjach farmakologicznych – stwarzałby to ryzyko nawrotu objawów zaraz po wycofaniu się z tej formy leczenia.

Drugim wskazaniem do wdrożenia farmakoterapii skorelowanej z psychoterapią jest zdiagnozowanie u pacjenta uwarunkowanych konstytucjonalnie schorzeń psychogennych o charakterze przewlekłym. W takowej sytuacji odpowiednio prowadzone leczenie  zintegrowane (psychoterapeutyczne i farmakologiczne) jest może się okazać absolutnie niezbędne przez znacznie dłuższy okres terapii.

W niektórych zaburzeniach psychicznych (np. nawracających zaburzeniach depresyjnych czy w zaburzeniach kompulsywnych) leczenie farmakologiczne musi być prowadzone w sposób ciągły. Modyfikacji może ulec samo dawkowanie leków, czasami wprowadzane są również nowe schematy leczenia. Pamiętajmy jednak, że w sytuacji postawienia rozpoznania wymagającego wdrożenia stałej farmakoterapii psychoterapia jest dalej niezbędnym elementem procesu terapeutycznego.    

Ważnym jest też forma wprowadzania samej farmakoterapii – niezbędną jest tu współpraca psychoterapeuty z lekarzem psychiatrą, gotowość do konsultowania wdrażanych zaleceń terapeutycznych przy jednoczesnym uznawaniu autonomii decyzyjnej każdego z nich.

W Poradni HarmonyMed zbudowaliśmy zespół składający się z ściśle z sobą współpracujących psychoterapeutów i lekarzy psychiatrów. Specjaliści psychiatrzy pracujący w naszej Poradni mają również doświadczenie zawodowe w roli psychoterapeutów co pozwala im adekwatnie rozumieć zjawiska zachodzące w przebiegu psychoterapii. Nie podejmują oni więc pochopnych i sprzecznych z dynamiką procesu terapeutycznego interwencji farmakologicznych.