Dysfunkcje behawioralne związane z trudnościami z funkcjonowaniem w relacjach interpersonalnych są jednymi z najczęstszych przyczyn skłaniających pacjentów do podjęcia psychoterapii.

Dysfunkcje behawioralne związane z relacjami interpersonalnymi dotyczą kluczowych obszarów życia każdego z nas – zdolności do tworzenia trwałych związków miłosnych, przyjaźni, relacji koleżeńskich, zdolności do przebywania w grupie z innymi, artykułowania swoich potrzeb, bronienia ich, ale też i szanowania autonomii i potrzeb innych ludzi.

Należy pamiętać, iż człowiek jest istotą społeczną, nie ma w jego życiu ważniejszych doświadczeń niż te związane z byciem z innymi ludźmi. To inni ludzie w dużym stopniu sprawiają, że możemy poczuć się bezpieczni, konstytuują nasze poczucie wartości, definiują pewne obszary naszej tożsamości. Brak relacji intymnych, nie rozumianych tylko w wymiarze seksualnym, ale głównie bliskości emocjonalnej jest zazwyczaj źródłem pustki, smutku i poczucia bezsensu.

Ocena czy problemy w relacjach interpersonalnych są wskazaniem do podjęcia leczenia wymaga oczywiście zbadania ich charakteru. Jeśli są one przewlekłe i poważnie zakłócające funkcjonowania pacjentów a nie są jedynie doraźnym, sytuacyjnym zjawiskiem należy rozważyć podjęcie psychoterapii.

Należy jednak pamiętać, iż krótkotrwałe kryzysy relacyjne mogą nieść za sobą bardzo duże poczucie dyskomfortu emocjonalnego, ale nie zawsze są wskazaniem do podejmowania złożonej i długoterminowej interwencji terapeutycznej. Wystarczającą w takowej sytuacji będzie jedynie krótkoterminowa interwencja psychologiczna i to tylko, gdy pacjent nie zadawalającego wsparcia społecznego. 

Obszary problemowe związane z zgłaszanymi dysfunkcjami relacyjnymi są  bardzo zróżnicowane, opiszemy jedynie te najczęściej są powodem zgłaszania się do psychoterapii pacjentów.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o istotnych i przewlekłych trudnościach w tworzeniu i utrzymaniu bliskich związków interpersonalnych, niezdolności do nawiązywania bliskiej emocjonalnie relacji (doświadczania intymności), braku gotowości do zaufania komukolwiek, niezdolności do czucia się dobrze w stałej obecności drugiej osoby, możliwości zamieszkania z kimś na stałe, poddania się wpływowi drugiej osoby, niezdolności do stworzenia trwałej relacji miłosnej (współzależnej), w efekcie odczuwania samotności i braku miłości.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują braku chęci do podejmowania współżycia seksualnego, lęku jakie budzi perspektywa podjęcia współżycia seksualnego, zdolności do czerpania przyjemności z seksu, niepewności w rolach seksualnych, niepewności co do swojej tożsamości płciowej / seksualnej, lęku (wstydu) przed ujawnieniem swojej tożsamości płciowej / seksualnej, trudności w zaakceptowaniu swojej tożsamości płciowej / seksualnej, cierpienia związanego z brakiem akceptacji ich tożsamości płciowej / seksualnej przez ich otoczenie.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o posiadaniu bardzo ograniczonej ilości relacji interpersonalnych, skłonności do zamykania się w domu lub gotowości do przebywania tylko z najbliższą rodziną (partnerem, rodzicami, dziećmi), niechęci do poznawania i przebywania z innymi ludźmi, objętości wobec innych ludzi (poza najbliższą rodziną), braku zainteresowania innymi osobami (obojętności lub znudzenia wobec innych osób), czasami jednoczasowo o poczuciu bycia wyizolowanym z otoczenia (braku kontaktów z kimkolwiek z wyjątkiem pojedynczych relacji), zubożonym w relacjach społecznych.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o lęku jaki często towarzyszy wszelkim relacjom społecznym a czasami również wyobrażaniu sobie takowych, lęku przed ludźmi (czasami występującym tylko w sytuacjach konieczności przebywania w większych grupach), nadmiernej nieśmiałości, trudności w nawiązywaniu nowych kontaktów interpersonalnych, uczuciu intensywnego wstydu w towarzystwie innych ludzi, uczuciu nadmiernej niepewności w wobec nowych doświadczeń interpersonalnych.

Przy dużym nasileniu objawów lękowych może być postawiane rozpoznanie współistniejącej fobii społecznej, doświadczanej tu bardziej jako obawa przed sami kontaktami z ludźmi a nie jako lęk przed jakimś niepowodzeniem np. szkolnym czy zawodowym.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o trudności w wyrażaniu swojego zdania wobec innych ludzi, bycia niezdolnymi do stawiania adekwatnych granic innym, niemożności do wchodzenia w konfrontację z innymi osobami, niezdolności do utrzymania swojej autonomii, odczuciu bycia nadmiernie zależnymi od innych osób, zbyt poddającymi się woli innych osób.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o nadmiernej potrzebie kontrolowania innych osób, nieadekwatnej zazdrości o relacje bliskich z osobami trzecimi, skłonności do ograniczania kontaktów bliskich sobie osób z resztą świata, bycia zawłaszczającymi i zbyt intensywnie obecnymi w życiu bliskich sobie osób, niezdolności do uznania prawa innych do autonomii i odrębności.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o dominującej nieufności wobec innych osób, nadmiernej podejrzliwości, skłonności do przypisywania innym osobom złych intencji, przeżywania nieadekwatnego poczucia zagrożenia w relacjach z innymi osobami, czucia się zagrożonym w relacjach z innymi osobami, okazjonalnie przeżywaniu wrogich i agresywnych fantazji wobec innych osób.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o niezdolności do współpracowania z innymi osobami w realizacji wspólnych celów, niezdolności do uznawania prawa innych osób do wyrażania swojego zdania, nadmiernej władczości, autorytarności wobec innych osób skłonności do nadmiernego konfrontowania się z innymi osobami, popadania w konflikty i spory (o władzę, status), zbyt intensywnej i zbyt częstej drażliwości odczuwanej w kontaktach z innymi osobami (włącznie z napadami złości).

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o nadmiernej potrzebie rywalizacji z innymi osobami, potrzebie stałego porównywania się do innych osób, intensywnie przeżywanej zazdrości lub zawiści wobec innych osób, nieadekwatnie doświadczanej przykrości a sytuacji bycia gorszym w jakimś obszarze (co może być jedynie subiektywnym a nie realistycznym odczuciem), nadmiernej potrzebie bycia podziwianym przez inne osoby.

• Osoby zgłaszające się do psychoterapii informują o niezdolności do dostrzeżenia potrzeb emocjonalnych innych osób (w bliskich), zrozumienia oczekiwań co do swojej osoby (w kwestii relacji, bliskości, opieki), o powtarzających się sytuacjach zaniedbywania innych osób, nieintencjonalnej skłonności do nadużywania innych osób, bycia obcesowym wobec innych osób, nieumiejętności okazywania czułości i troski wobec innych osób.