Doświadczenie sytuacji traumatycznej.

Zaburzenia potraumatyczne są grupą zaburzeń psychicznych, których wystąpienie związane jest z doświadczeniem przez pacjenta sytuacji skrajnie traumatycznej.

Diagnoza zaburzeń postraumatycznych wymaga więc określenia czy dane wydarzenia spełnia kryteria pozwalające określić je jako skrajnie traumatyczne a następnie zbadania jaki rodzaj problemów emocjonalnych w jego następstwie się pojawił.

Dane wydarzenie możemy nazwać traumatycznym jeżeli jest obezwładniające, przytłaczające i psychicznie nie sposób sobie z nim poradzić.

Doświadczenie traumatyczne nie może zostać pomieszczone (contained) w umyśle za pomocą myśli a intensywność towarzyszących mu emocji (głównie lęku, ale też i złości i smutku) powoduje wyraźną dezorganizację myślenia. W miejsce kreatywnego, elastycznego myślenia pojawiają się wówczas koszmary senne i retrospektywne przebłyski (falshback) a czasem także nieświadomie motywowane ponowne rozgrywanie traumatycznego wydarzenia (w snach, nawracających myślach).

Dotyczy to zazwyczaj osób o nieco mniejszych zasobach wewnętrznych lub zewnętrznych lub też tych którzy przeżyli szczególnie niszczące wydarzenia. Musimy sobie wobec tego zadać pytanie o jaki rodzaj doświadczeń może chodzić, czym muszą się one charakteryzować aby móc uznać je za odpowiedzialne za wystąpienie zespołów pourazowych.

Odnosząc się do tak postawionych założeń za wydarzenia skrajnie traumatyczne uznamy  takie, których podstawowa cechą jest nagła, nieoczekiwana konfrontacja ze śmiercią – pojawia się  w ich przebiegu groźba utraty życia (nagłego, nie z powodów naturalnych), zagrożenie poważnym zranieniem czy doświadczenie poważnej przemocy fizycznej , bycie skonfrontowanym z czyjąś nagła śmiercią (zwłaszcza bliskich osób). Towarzyszy temu zazwyczaj przerażenie, silny strach, bezradność, poczucie utraty kontroli i zdolności do celowego działania.


Do najczęściej spotykanych wydarzeń traumatycznych należą ( w realiach polskich )

  • Wypadki komunikacyjne (samochodowe, kolejowe), zwłaszcza o poważniejszym przebiegu
  • Inne wypadki (związane z wykonywaną pracą, wypadki w domu z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi , inne)
  • Doświadczenie sytuacji przemocy interpersonalnej – pobicie, napad rabunkowy, przemoc seksualna, gwałt, grożenie śmiercią lub pobiciem, porwanie, tortury
  • Katastrofy zarówno naturalne jak i będące wynikiem jakiejś niedbałości ludzkiej – powodzie, huragany, pożary, katastrofy budowlane, wybuchy gazu i szereg innych
  • Bycie świadkiem sytuacji nagłej śmierci, zranienia czy doświadczanej przemocy fizycznej również innych osób (zwłaszcza jeśli dotyczy członków rodzinny i innych bliskich osób)
  • Doświadczenie sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia swojego lub osób bliskich w następstwie niespodziewanego zachorowania na poważną chorobą somatyczną (np. Covid-19 o ciężkim przebiegu)

Oczywiście opisywane przykłady nie opisują wszystkich sytuacji w jakich możliwe będzie wystąpienie sytuacji traumatycznej. Za każdym razem niezbędna jest ocena indywidualna uwzględniająca osobowościowe predyspozycje poszkodowanego.

Jeśli w procesie diagnozy potwierdzimy wystąpienie czynników, które spełniają wyżej wymienione kryteria możemy mówić o rozpoznaniu zaburzeń potraumatycznych (lub pourazowych).

Stanowią one bardzo zróżnicowaną grupę klinicznych zespołów objawowych, wymagających określonego postępowania terapeutycznego. Wskazanym jest więc określenie z jakim zaburzeń stresowych mamy do czynienia a następnie wdrożenie adekwatnego leczenia.